سفرنامه زنجان


پرده اول


در راه زنجان


شنبه صبح علي الطلوع عازم ترمينال شدم.كرايه‌هاي پژو زرد رنگ زنجان در جاده مخصوص كرج بعد از سه راهي خياباني كه از ترمينال مي‌آيد صف كشيده بودند و شاگرد راننده‌هاي اتوبوس‌ها داد مي‌زدند قزوين،‌ ابهر،… فردي هم گفت زنجان يك نفر، به سراغش رفتم و مرا به خودرو پژوئي دلالت كرد كه سه مسافر عقب نشسته بودند و صندلي جلو خالي بود. روي صندلي خالي جلوس كرده و آماده پرتاب شديم! حدود يك ربعي هم معطل رسيدن “مسافرنامه” به جاي بارنامه از ترمينال شديم. خوشبختانه در طول سفر با تمهيداتي كه شده مسافران اتوبوس‌ها و كرايه‌هاي رسمي در ترمينال‌ها بيمه مي‌شوند و اين مزيتي است براي استفاده از وسايل نقليه موجود در ترمينال‌ها و خودروهاي عبوري از اين حُسن برخوردار نيستند.


در يك ربعي كه منتظر آمدن راننده اصلي خودرو و مسافرنامه شديم با فردي كه ما را به خودرو دلالت كرده بود در مورد موضوعات مختلف از جمله تاخوگراف (Tacho graph) كه معناي فارسي آن “دوران سنج” يا “سرعت سنج” مي‌شود صحبت كردم. وي گفت چون بيشتر كرايه‌ها تاخوگراف ندارند ما مجبوريم در اين اوراق گراف‌ها را نقاشي كنيم! تا امورمان بگذرد! وي گفت: ماشين‌هائي هم كه تاخوگراف دارند آن را طوري تنظيم كرده‌اند كه سرعت ماشين را از 105 كيلومتر بيشتر نشان ندهد. راجع به كرايه اتوبوس‌هاي زنجان هم صحبت كرديم كه گفت: 1700 تومان است. قيمت بليط قطار زنجان را هم قبلاً از آژانس پرسيده بودم كه مبلغ 1200 تومان است. ناگفته نماند كه كرايه سواري پژو براي مسافران صندلي عقب 4 هزار تومان و براي تك مسافر جلو 5000 تومان بود. در اثناي گفتگوي 15 دقيقه‌اي ما يك اتوبوس ولوو هم از راه رسيد و شاگرد راننده آن روي ركاب داد مي‌زد زنجان، زنجان!!


راننده آمد و خوش‌وبشي با فرد مذكور كرد سوار شد و راه افتاديم وارد اتوبان كرج كه شديم خواستم كمربند ايمني را ببندم كه راننده گفت امان از دست اين راننده‌ها! ببخشيد. كمربند خراب است و كار نمي‌كند! به او گفتم اگر شما راننده نيستي و مالك خودرو هستي، مسئوليـّت شما بيشتر از راننده‌اي است كه براي كار با خودرو خود استخدام كرده‌اي! چيزي نگفت. تعبير كردم كه سكوت علامت رضاست. باري به ابتداي اتوبان كرج قزوين و پليس راه نزديك مي‌شديم كه راننده به من گفت: شرمنده‌ام اگر ميشه اون كمربند ايمني را همينجوري روي سينه‌ات نگه‌دار تا از پليس راه رد شويم؟! من هم گفتم: شرمنده‌ام!!
رنگ از رخصار راننده پريد اما چيزي نگفت. به پليس راه رسيديم از ماشين پياده شد و تاخوگراف را براي رؤيت پليس راه اتوبان كرج قزوين برد و برگشت. سوار شد و رفتيم و پليس هم نديد كه من كمربند نبسته‌ام و قضيه به خوبي و خوشي گذشت. در طول راه از معقول عمل كردن، اهميــّت قوانين، زير پا گذاشتن قوانين توسط قدرتمندان، رشوه‌خواري، تقلـّب، مشكلات زندگي، مسائل آموزش و پرورش، مشكلات نانوايان (دومسافر عقب نانوا بودند و فريادشان از اداره آرد و نان تهران و زنجان و غيره بر هوا بود)، فيلم مدير كل در شبكة 2، سريال پاورچين و موضوع پاچه‌خواري اهالي بَرَرِه و … . باراننده و مسافران صحبت و خوش و بش كرديم. راننده هم براي مراعات حال من با متانت كامل رانندگي كرد از 110 كيلومتر سرعت مجاز بالاتر نرفت و سه ساعته به زنجان رسيديم. رانندة محترم خودرو چون مي‌دانست من در اداره آموزش و پرورش روبروي دارالقران زنجان كار دارم، پس از پياده كردن مسافران به من گفت: كه در ماشين بنشينم تا مرا به مقصد برساند. و در همين مسير كوتاه هم گفت: حرف شما منطقي بود و من حتماً كمربند ايمني را درست مي‌كنم. ساعت 10:45 دقيقه صبح بود كه به مقصد رسيديم و از راننده تشكر و عذرخواهي كرده و از ماشين پياده شدم.

پرده دوم سفر زنجان

در سازمان آموزش و پرورش استان زنجان


با ورود به سازمان سراغ دفتر آقاي قائمي كارشناس و مسئول سنجش و ارزشيابي آموزش و پرورش عمومي را گرفتم و به اتاق ايشان رفتم، مشغول كار بود. ايشان از ساعت 10:50 تا ساعت 7 بعد از ظهر همراه من بود و با اخلاق خوبش مرا شرمنده كرد و ساعت 7 به زور فرستادمش به خانه‌اش! روي ميزش تكـّه پنيري كه باقيماندة صبحانه صرف شده بود و مقداري نان مشاهده شد! در آخرين سال خدمت 30 ساله در آموزش و پرورش است و اگر چه شرايط محيطي به تمام معني انگيزه‌هايش را سركوب مي‌كند اما بر اين شرايط غلبه كرده و با روي خوش و باز و با اميد به آينده، تلاش در انجام درست وظايف خويش دارد.
به همراه ايشان به دفتر آقاي تلخاوبي معاون آموزش و پرورش سازمان رفتيم. خانم گيلك (كه مرا به ياد امير گيلك انداخت كه هر جا هست خدا نگهدارش) كارشناس آموزش ابتدايي هم آمدند و چهار نفري مشغول گفتمان پيرامون ارزشيابي تحصيلي به طور كلي و تجربيـّات دو ماهه سازمان در اجراي طرح پيش‌آزمايشي ارزشيابي توصيفي كرديم. صحبت‌هاي ما به طور ناقص ضبط شد چون ضبط صوت واكمني من بازي درآورده و قطع و وصل مي‌كرد. به هر حال بخش عمدة‌صحبتها ضبط شد و موجود است. نتايج گفتمان را مي‌توانم در موارد زير خلاصه كنم:


1- ارزشيابي بايد در چهارچوب برنامه درسي مطرح شود. ملاك‌هاي كارنامه توصيفي چنانچه وابستگي معنا داري با مؤلـّفه‌هاي ياددهي و يادگيري برنامه درسي نداشته باشد؛ سنجش آن بيهوده است. چرا كه صرف اندازه‌گيري و سنجش مشكل را حل نمي‌كند. بايد بتوان از نتايج ارزشيابي در آموزش استفاده كرد.


2- اجراي طرح آزمايشي مقياس كيفي در صورتي موفقيت آميز است كه اعتبارات و سازمان مشخصي براي اجراي طرح درنظر گرفته شود به اين طرح بايد به شكل يك پروژة‌ پژوهشي نگاه كرد كه در وزارتخانه يك فرد مشخص به عنوان مجري آن درنظر گرفته شود و در استانهاي مجري نيز فردي كه صلاحيـّت و فرصت كافي را براي پشتيباني از طرح داشته باشد – كه الزاماً از مسئولان با اشتغالات روزمره و جاري نمي‌تواند باشد – تعيين گردد و در مدارس نيز معلمان مجري طرح به عنوان دستياران پژوهشگر در نظر گرفته شوند و حق‌الزحمه مشخص براي خدمات آنان در طرح پيش‌بيني و پرداخت گردد. آقاي تلخابي كه اين پيشنهاد را ارائه كرده بودند براي مثال گفتند كه ما در استان زنجان در سال جاري 160 ميليون تومان اعتبار پژوهشي داريم و به راحتي مي‌توان با هماهنگي با پژوهشكدة تعليم و تربيت از چنين اعتباراتي استفاده كرد.
3- آمادگيهاي لازم در معلمان و تأمين تجهيزات لازم براي اجراي طرح در مدارس و برگزاري گردهمايي‌هاي آموزشي بايد به موقع صورت گيرد به نحوي كه در اول مهر 1382 تكليف همه معلوم و اجراي طرح آغاز گردد.


پس از جلسه كه 5/1 ساعت طول كشيد. حدود يكساعت و نيم به معرفي و وبلاگ طرح گذشت. به استفاده از كامپيوتر اتاق كارشناس مسئول تحقيقات سازمان به شبكه وصل و وبلاگ را به آقاي قائمي نشان دادم و آقاي تلخابي گفتند كه بعداً مي‌آيند و خانم گيلك هم گفتند: آدرس را مي‌گيرند و خودشان از منزل مي‌توانند از آن استفاده كنند ضمناً يك عدد فلاپي ديسك حاوي كليه اطلاعات موجود در وبلاگ طرح را به آقاي قائمي دادم. البتـّه اين اطلاعات روي هارد كامپيوتر كارشناسي تحقيقات ذخيره كردم و يك نسخه هم كپي روي فلاپي به آنها دادم. روز يكشنبه بعد از ظهر نيز فرصتي پيش آمد و آقاي بيات كارشناس مسئول آموزش ابتدايي را در سازمان ملاقات كردم. و پس از بحث پيرامون طرح ارزشيابي توصيفي و همچنين طرح ارزشيابي آقاي حاجي آقالو، وبلاگ طرح را با استفاده از كامپيوتر اخيرالذكر به ايشان نشان دادم.

پرده سوم سفر زنجان

در دبستان پسرانه شاهد زنجان



با هماهنگي‌هاي قبلي با آقاي نظري مدير محترم اين دبستان از ساعت 2 بعد‌ازظهر تا 6 در اين مدرسه بوديم. در اين مدّت با معلمان مجري طرح و ساير معلمان اين مدرسه، مدير مدرسه و آقاي قائمي جلسه‌اي را برگزار كرديم.
در اين جلسه معلمان مجري طرح آقايان برادري و نور بهمني گزارشي از فعاليـّتهاي خود در اجراي طرح را ارائه كردند. چك ليست‌ها براي هر دانش‌آموز به طور مجزّا تكميل شده است و يك نوبت كارنامه توصيفي داده شده است كه چك‌ ليست‌ها نيز ضميمه آن است. دفتر ثبت گزارش كه يك دفتر 40 برگ است براي دانش‌آموزان تهيه شده است و پوشة كار كاغذي نيز براي تك‌تك دانش‌آموزان تهيه شده است. بنا به گفته معلمان در اين مدرسه از قبل نيز روش توصيفي استفاده مي‌شده است. معلمان از پيشرفت دانش‌آموزان به ويژه در كتاب بخوانيم و بنويسيم راضي بودند. كاست نوار قصـّه‌خواني دانش‌آموزان آقاي نور بهمني نيز تهيه شده بود كه به من داده شد. از پرسشنامه براي كسب برخي از اطلاعات مورد نياز از والدين استفاده شده است. از كلاسهاي درس نيز بازديد شد و ميز و نيمكت‌هايشان نو و كلاس بزرگ و مناسب بود. از محتويات وبلاگ طرج و حتي دفتر مجازي خودم نيز پرينت تهيه شده و همين امروز در اختيار معلمان قرار گرفته بود. مدرسه كامپيوتر داشت اما نرم‌افزار windows نداشت و قرار شد كه تهيه شود. همة‌ معلمان اين مدرسه از معلمان با تجربه و علاقه‌مند و نمونه هستند و حتي در كلاسهاي دوّم و چهارم در حال حاضر از روشهاي مشابه ارزشيابي توصيفي استفاده مي‌شود.
معلمان مجري طرح و دو معلم ديگر حاضر در جلسه معتقد بودند كه حجم دروس زياد است و بايد كم شود و ارزشيابي بايد متناسب با مواد آموزشي بوده و توانايي‌هاي معلم براي سنجش و آموزش در نظر گرفته شده و آموزشهاي لازم به معلمها داده شود. همچنين بر اين نكته تأكيد نمودند كه .وقتي در ارزشيابي توصيفي ضعف‌هاي دانش‌آموزان به موقع شناسايي مي‌شود بايد بلافاصله از طريق معلم و همچنين از طريق معلمان راهنما و كلاس‌هاي جبراني ضعف‌ها برطرف گردد. همچنين بر اين نكته تأكيد شد كه ارزشيابي توصيفي وقت زيادي از معلم مي‌گيرد و معلمان مجري طرح در اين مدرسه وقت زيادي روي آن صرف كرده‌اند كه حق‌الزحمه اضافه‌اي بابت آن دريافت نكرده‌اند كه بايد جبران خدمات آنان بشود. تمام صحبت‌ها ضبط شد و موجود است.
با والدين محترم دانش‌آموزان نيز از ساعت 5/4 تا 6 بعد از ظهر جلسه‌اي در مدرسه برگزار شد در اين جلسه اولياء معتقد بودند كه اجراي موفقيـّت آميز چنين طرح‌هايي در درجه اول به شايستگي‌هاي معلمان برمي‌گردد و از هر دو معلم مجري طرح در مدرسه اظهار رضايت كردند. اكثريت اولياء كه قريب 40 نفر بودند از اجراي طرح راضي بوده و اظهار مي‌داشتند كه استرس آنها و بيم‌هايشان خيلي كم شده است. همچنين به قوت انتظار داشتند كه در سال دوم ابتدايي هم اين طرح براي فرزندان آنها تداوم يابد.همچنين پيشنهاد شد كه معلم بچه‌ها در سالهاي بعد نيز همين معلمان سال اول باشد تا از تجارب بدست آمده،استفاده بيشتري شود. تمام صحبت ها ضبط شد.گزارشي تحت عنوان (گزارش تغيير ارزشيابي كمي به كيفي پايه اول دبستان شاهد پسرانه زنجان 82-81 )تهيه شده است كه آقاي مدير مدرسه به من دادند كه در ادامه مي خوانيد .


خلاصة اقدامات انجام گرفتة‌ طرح تغيير ارزشيابي كمـّي به كيفي دردبستان شاهد پسرانة زنجان


1- تهيـّة پوشة كار دانش‌آموزان كه در داخل آن تكاليف، كاردستي، كارهاي عملي مربوط به علوم و هنر و … .
2- تهيـّة دفتر ثبت گزارش دانش‌آموزان كه وضعيـّت درسي و رفتاري آنان در آن ذكر شده است.
3- تهيـّة نوار كاست، كه نمونه‌اي از روان‌خواني دانش‌آموزان در آن ضبط شده است كه حاوي ديكته‌هاي گفته شده و خواندن كتاب قصـّه مي‌باشد.
4- تهيـّة چك ليست و كارنامة توصيفي براي تمامي دانش‌آموزان و تكميل آنها در دو ماهه سوّم و توزيع بين اولياء و نظرخواهي از آنان.
5- تشكيل جلسة توجيهي براي اولياء جهت اجراي طرح مَذْبور.
6- برطرف كردن ضعف درسي دانش‌آموزان از طريق كلاسهاي جبراني طبق سنوات گذشته.
7- تهيـّة پرسشنامه و توزيع آن بين اولياء جهت گردآوري بعضي از اطلاعات كه جهت تكميل كارنامه توصيفي از طريق مشاهده و مصاحبه به طور كامل امكان پذير نبود.


مسائل و مشكلات بوجود آمده در اجراي طرح:


1- زياد بودن محتوي كتب درسي.
2- وقت‌گير بودن اجراي طرح كه مخصوصاً علـّت انتخاب كارهاي دانش‌آموزان منوط بر ادامة انجام فعاليـّت‌ها در منزل توسـّط معلمين مسئله‌ساز مي‌باشد.
3- كثرت دانش‌آموزان و تنوع مواد درسي.
4- با توجه به اينكه طرح موجود قائم به معلم بوده كه يكي از متغيرها راجع به موفقيـّت يا عدم موفقيـّت كه دخيل مي‌باشند چگونگي ديدگاه آنان و ميزان اختصاص زمان به طرح بدون دريافت دستمزد كارائي لازم را نخواهد داشت.


محاسن طرح:


1- كاستن اضطراب امتحان از دانش‌آموزان، اولياء و مربيان.
2- ارزشيابي فقط به محفوظات محدود نمي‌شود و تمام مهارت‌ها، دانستني‌ها و. نگرش‌ها نيز مدّ نظر است.
3- موفقيـّت معلم در امر تدريس و چاره‌انديشي براي رفع مشكل را مشخص مي‌كند.
4- توانايي‌هاي دانش‌آموزان بالاتر مي‌رود و بر مفاهيم كليدي و مهارتهاي عملي و حلّ مسأله تأكيد مي‌شود.
5- از زمان برگزاري امتحانات پاياني صرفه‌جوئي مي‌شود و مي‌توان به جاي آن تدريس نموده كه در كيفيـّت آموزشي اثر بخش خواهد بود.
سؤالات مطرح شده از سوي همكاران:
1- نحوة برخورد با دانش‌آموزان معلول و دير‌آموز چگونه بايد باشد؟
2- در صورت جابه‌جايي معلم چه بايد كرد؟
3- براي فعاليت‌هاي پرورشي چگونه بايد اقدام كرد؟
4- براي سال دوم چه برنامه‌ريزي‌هايي انجام شده است؟
آقاي برادري يكي از معلمان محترم مجري طرح نيز يادداشتي از تجربة خود در اجراي طرح داشته كه به من دادند. اين يادداشت را در زير مي‌خوانيم.


آثار اجراي طرح ارزشيابي توصيفي در كلاس من


محمود برادري


آموزگار پاية اول دبستان پسرانة شاهد زنجان


به نام خداوند جان آفرين


مسئله‌ تربيت مسئلة حيات و ممات ملتهاست.
از زمانيكه كلاس ما تحت پوشش اين طرح قرار گرفت و ارزشيابي كمي به كيفي تغيير يافت. دانش‌آموزاني كه حال و روز خوشي نداشتند و هر روز به علـّت گرفتن نمرة كم مورد مؤاخذه و سرزنش قرار مي‌گرفتند در كلاس و يا در منزل تحت فشار بودند در داخل طرح قرار گرفتند علاوه بر يادگيري توانستند بر ترس و يا اضطرابي كه از مدرسه داشتند غلبه كرده و يا از شدّت آن بكاهند و اين را هم بگويم كه از دردهاي گوناگوني كه خواسته و يا ناخواسته تحمـّل مي‌كردند رهايي يابند لازم به يادآوري است كساني كه انتخاب شدند تا حدودي عقب‌ماندگي در رشد داشتند، خواه رشد علمي و يا تحصيلي و يا جسمي و يا تصور درستي از قدرت و لياقت خود نداشتند؛ بودند زمانيكه نمره از بين رفت توانستند كم‌كم اعتماد به نفس خود را كه باخته بودند بازيابند و لياقت و ماهيـّت خودشان را نشان دهند.كار و وظايف خود را به درستي و به موقع و بدون اعمال فشار انجام دهند و هر روز از نيامدن به مدرسه براي خودداري از دادن تكاليف خود به معلـّم دليل مي‌تراشيدند راحت شوند و حتي مي توانم اذعان كنم در ورزش، تغذيه و رفتارشان تغيير زيادي حاصل شده و حالت هاي دفاعي كه قبلاً به درس و مشق داشتند فعلاً ندارند. يعني ميتوان گفت كه به آرامش نسبي رسيدند و از نظر جسماني هم به وضع نسبتاً خوبي رسيدند كه مي‌دانيم بيماريهاي بدني زمينه‌ساز تنبلي، بي‌حالي و كم كاري‌ها مي‌باشد.
حتي در بين اين شش نفري كه تحت پوشش قرار گرفت اشخاصي هستند كه علاوه بر غلبه‌كردن به مسخره و نيشخند ديگران و متـّهم شدن به تنبلي و سرزنش‌ها و مقايسه‌ها توانستند از بودن در مدرسه احساس لذت كنند در پايان حاصل اين كارها را از تغيير ارزشيابي مي‌دانيم و بس.

پرده چهارم سفر نامه زنجان

در دبستان دخترانة فرهنگيان رهبري زنجان


يكشنبه 31/1/82 ساعت 8:45 دقيقة صبح به اتفاق آقاي قائمي كارشناس مسئول سنجش و ارزشيابي تحصيلي آموزش و پرورش استان به مدرسه رفته و وارد دفتر شديم. پس از احوالپرسي با خانم كاظمي‌پور مدير محترم مدرسه، اولين چيزي كه در دفتر جلب توجـّه مرا كرد مانيتور روشن رايانة‌ مدرسه بود كه صفحه‌اي از وبلاگ طرح را نشان مي‌داد! در هيچكدام از چهار مدرسة بازديد شدة قبلي شاهد چنين صحنه‌اي نبودم. از خانم كاظمي‌‌پور تشكر كردم ايشان گفتند كه شب عيد اين رايانه به مبلغ 000/540 تومان با تجهيزات كامل خريداري كرده‌اند و چند روزي است كه راه‌اندازي شده است.
معلمان محترم هم به دفتر آمدند و هر دو را با كوله‌باري از تجربه يافتم گفتگوي 5/1 ساعتة ما ضبط شد و در اين مدرسه نيز يك نوبت كارنامة‌توصيفي داده بودند، چك ليست‌ها تكميل شده بود، دفتر ثبت گزارش يكي از كلاسها مشاهده شد. معلمان از حجم زياد كار ارزشيابي توصيفي صحبت كردند و از لزوم ارتباط بيشتر آن با محتواي درسي دو پيشنهاد مشخص و جديد در اين جلسه مطرح شد كه عبارتند از:
1- به جاي چهار نوبت صدور كارنامة توصيفي در سال، اين كار در دو نوبت انجام گيرد.تا معلمان با حوصله و وقت بيشتري امكان ارزشيابي را داشته باشند.
2- براي كارنامة‌ توصيفي مانند كتابهاي درسي «بودجه بندي» انجام شود و معيارهاي ارزشيابي با توجه به برنامة درسي در طول سال تحصيلي تدوين گردد.


از دو كلاس گل سرخ و گل ياس كه به ترتيب مربوط به خانم نظري و خانم معبودي بود بازديد كوتاهي كردم و پوشه‌هاي كار غني دانش‌آموزان را ديديم. شادابي و نشاط از سر و روي كلاسها، دانش‌آموزان و معلم‌ها مي‌باريد. اعتماد به نفس و حاضر جوابي، كاملاً در بين دانش‌آموزان با پاسخهايي كه به سئوالات من دادند مشهود بود . شعرهاي قشنگي هم خواندند كه ضبط شد.
با اولياء دانش‌آموزان هم از ساعت 11 تا 5/12 جلسه‌اي برگزار شد. برخي از آنها نگران نامعلومي مفهوم «ك» و «ت» بودند و برخي نگران عدم رقابت بين بچه‌ها. تعداد بيشتري از عدم اضطراب بچه‌ها و خودشان در اثر اجراي اين طرح و برخي ديگر از آنها در خصوص پيشرفت محسوسي كه در بچة خود ديدند و بالا رفتن انگيزه و اعتماد به نفس او در اثر نمره ندادن صحبت كردند. صحبت‌ها ضبط شد. گزارشي از فعاليتهاي مدرسه در اجراي طرح ارزشيابي توصيفي به من داده شد كه در زير مي‌خوانيد.


گزارشي از فعاليتهاي طرح ارزشيابي توصيفي در دبستان فرهنگيان رهبري زنجان


1- تهيـّة پوشة كار دانش‌آموزان از قبيل تكاليف، كاردستي، كار عملي مربوط به نقاشي – رياضي و … نگهداري مي‌شود.
2- پُر كردن چك ليست ارزشيابي دو ماهه سوم و توزيع آن بين اولياء دانش‌آموزان.
3- تهيـّة پرسش‌نامه بين اولياء جهت گردآوري اطلاعات مشاهده شده به طور كامل.
4- دفتر ثبت گزارشي دانش‌آموزان كه وضعيـّت درسي و رفتاري در آن ذكر شده است.
5- طرح چك ليست ارزشيابي توصيفي به صورت كاغذ A4 فعاليتهاي دانش‌آموزان ثبت شده است.
6- گفتن املاء به صورتهاي مختلف براي بهتر نوشتن و تقويـّت مهارت يادگيري و كمتر كردن اضطراب دانش‌آموزان از جمله: املاء گروهي، حروف، گفتن املاء به پدر و مادر و تقويـّت اعتماد به نفس دانش‌آموزان، خواندن متن و گفتن املاء و نوشتن متن املاء در پاي تابلو و بعد از پاك كردن گفتن دوبارة املاء و روش‌هاي مختلف ديگر.



نتايج حاصله از ارزشيابي توصيفي در كلاس:


1- تلا ش وفعاليت دانش‌آموزان بيشتر مدّنظر است. توانائي شاگرد بالا مي‌رود.
2- اضطراب امتحان حذف شده و رقابت ايجاد مي‌شود.
3- در پايان امتحانات تهديد معلم و فشار معلم و والدين كمتر مي‌باشد.
4- اضطراب در دانش‌آموزان، معلمان و اولياء كم مي‌شود.
5- نقاط قوّت و ضعف هر دانش‌آموز در چك ليست مشخص مي‌شود.
6- تنش بين كاركنان، مدير و ساير همكاران كاهش مي‌يابد.
7- تمام مهارتها ارزشيابي مي‌شود.
8- ارزشيابي فقط به محفوظات محدود نمي‌شود.
9- تحلـّفات امتحاني از بين مي‌رود.
10- ميزان رفتارها سنجش مي‌شود.
11- معلم مي‌داند چقدر موفـّق بوده و براي رفع مشكل چاره‌جوئي مي‌كند، در دانش‌آموزان انگيزة بيشتري ايجاد مي‌كند و دانش‌آموزان را مجبور به فعـّاليـّت مي‌كند.


محدوديـّت‌ها و معايب‌:


1- ممكن است ارزشيابي كيفي را معلمان جدّي نگيرند.
2- احتمال است هر معلم به شيوة خود رفتارها را تعريف و كارنامه را پُر نمايد.
3- حجم كار معلم با توجه به برنامة كلاسي باعث شده فرصت كامل نمودن دستورالعمل را به هيچ‌وجه نداشته باشند و مجبور هستند در وقت غير كلاسي يعني خارج از مدرسه اينكار انجام بگيرد و كار هر دانش‌آموز حدّاقل 2 الي 3 ساعت وقت مي‌گيرد.
4- با توجـّه به ميزان حجم كتاب نمي‌توان به اهداف اصلي اين طرح دست يافت.
5- كمبود نيروي انساني به عنوان يك علـت اساسي موجب نارسائي در زمينة كنترل ارزشيابي بوده است.
6- نحوه سنجش نمرات مستمر به اطلاع همة‌ آموزگاران نرسيده يعني همه آموزشهاي خاص را نديده‌اند.
7- با توجه به ميزان حجم كتاب، نمي‌توان به اهداف اصلي دست يافت.
8- در صورتيكه ملاكهاي عالي، خوب و … درست تعريف نشود و مشخص نگردد اينكه داشتن كدام توانائيها و صلاحيت‌ها موجب كسب آنها مي‌شود براي معلم و دانش‌آموران مشكل‌ساز خواهد بود.
9- حجم كار معلم را با توجـّه به اين كه مي‌بايست چك ليست‌هائي را تهيـّه كند زياد مي‌كند.
10- ممكن است تفسير به رأي شود يعني هر معلم به شيوة خود آنها را تعريف كند.
11- ممكن است ارزشيابي كيفي را معلمان جدي نگيرند.
12- وسيلة‌ سنجش نمرات مستمر به اطلاع همة‌ معلمان نرسيده (يعني همه آموزشهاي كافي نديده‌اند) .


13- كمبود نيروي انساني آزموده به عنوان يك علـّت اساسي نارسائي در زمينة‌ كنترل و ارزشيابي.
14- استمرار، كنترل، ارزشيابي و استمرار و پيگيري هر مسئله در چند مرحلة‌ متوالي و نظام‌دار.
15- پيش‌بيني معيارهاي ارزشيابي، كنترل و نظارت مؤثـّر در جمع‌آوري اطـّلاعات، روش تجزيه و تحليل و نحوة‌ نتيجه‌گيري.


محاسن روش نمرات كيفي:


1- اضطراب را در دانش‌آموزان كم مي‌كند.
2- اضطراب را در اولياء كم مي‌كند.
3- اضطراب را در معلمان كم مي‌كند.
4- تنش بين دانش‌آموزان، اولياء و معلمان را كم مي‌كند.
5- ارزشيابي فقط به محفوظات محدود نمي‌شود.
6- تمام مهارت‌ها، دانستني‌ها و نگرش‌ها ارزشيابي‌ مي‌شود.
7- نقاط ضعف و قُوّت هر دانش‌آموز در چك ليست مشخـّص مي‌گردد.
8- تنش بين معلمان، مدير و معلمان را كاهش مي‌دهد.
9- آموزشها نيز كيفي مي‌شود.
10- در ارزشيابي‌ها معلم مي‌تواند دامنة آموزش خود را براي دانش‌آموزان گسترش دهد.
11- در فرآيند ارزشيابي معلم كيفي نگرش مي‌شود.
12- معلم مي‌داند چقدر موفـّق بوده يا نبوده و براي رفع مشكل خود چاره انديشي مي‌كند.
13- ارزشيابي با هدف‌هاي برنامة آموزشي همخواني پيدا مي‌كند.
14- توانايي‌هاي دانش‌آموزان بالاتر مي‌رود.
15 ارزشيابي مي‌تواند بهترين تصوّر را از آنچه دانش‌آموز فراگرفته ارائه دهد.
16- ارزشيابي بخشي از فرآيند آموزش يادگيري تلقـّي مي‌شود نه نقطة پايان.
17 بر مفاهيم كليدي، مهارت‌هاي علمي و حل مسأله تأكيد مي‌شود نه بر حفظ حقايق و مفاهيم.
18- خود دانش‌آموزان را نيز در ارزشيابي از خود درگير مي‌كند.
19- در دانش‌آموزان انگيزة بيشتري ايجاد مي‌كند.
20- از زمان برگزاري امتحانات پاياني صرفه‌جوئي مي‌شود و مي‌توان به جاي آن تدريس نمود و به اهداف رسيد.
21- ميزان رفتار را مي‌توان به راحتي سنجيد.
22- تخلـّفات امتحاني از بين مي‌رود.


پيشنهادات:


براي اين طرح افراد علاقه‌مند، خوش اخلاق، پُر حوصله و با تجربه انتخاب بشوند تا دانش‌آموزان از عملكردهاي آنها بيشتر استفاده نمايند و لذّت ببرند.
ارزشيابي ارتقائي بايد به صورت پيگير و در تمام سال تحصيلي نفوذ كند و بر تكرار و آزمايش و تعداد هر چه بيشتر بررسي و كنترل بنياد شود. البتـّه با مشكلات كمبود وقت-كثرت شاگردان-تنوّع موادّ درسي-داشتن طرح كرامت نبودن معلم ورزش- نقاشي در مدرسه و حاكميـّت روش سنـّتي كه اصولاً ارزشيابي ارتقائي بر اساس دانش و مهارت يك شبه مي‌باشد.
ارزشيابي آزاد صرفاً بر استنباط آموزگار در صورتي مفيد مي‌باشد كه معلمان مدرسه اولاً از جهت علمي و تربيتي براي تشخيص درست توانا بوده و وجدان كاري داشته باشند، ثانياُ به امانت و صداقت آنها در عدم اعمال نظر خاص بتوان اعتماد داشت.
ابلاغ معيارها و ملاك‌هاي ارزشيابي يكسان به عنوان آيين نامة امتحانات در همة‌ مناطق آموزشي.
پرسشهاي امتحاني نيز از دشواريهاي ارزشيابي ارتقائي است.
استفاده از ميانگين نمره‌هاي امتحاني

پرده پنجم سفر نامه زنجان


در راه تهران


به اتـّفاق آقاي قائمي به رستوران نزديك سازمان آموزش و پرورش رفته و ناهار خورديم. پس از صرف ناهار براي خواندن نماز به سازمان رفتيم در سازمان اطلاعيه‌اي توجه‌ام را جلب كرد! در اين اطلاعيـّه كه روي كاغذ A3 و با حروف درشت، حروفچيني شده بود آمده است كه:
«بنا به دستور پژوهشكدة تعليم و تربيت و مدير كل، گزارشات پژوهشي فقط به محقـّقان شوراي تحقيقات داده مي‌شود.»
از كارشناس تحقيقات استان علـّت اين امر را جويا شدم. گفتند كه چون تحقيقات را مي‌گرفتند و كپي مي‌كردند مجبور شده‌ايم كه چنين محدوديـّتي را قائل شويم!
پس از نشان دادن وبلاگ طرح به آقاي بيات كه ذكر آن رفت به همراه آقاي قائمي به ترمينال رفته و ضمن تشكر فراوان از ايشان خداحافظي كردم. ضمناً آقاي نظري مدير دبيرستان شاهد نيز لطف كرده بودند براي بدرقه به ترمينال آمده بودند و يك سوغاتي اصيل زنجان يعني«چاقو» را هم به رسم يادبود به بنده دادند كه تشكر كردم البتـّه در مدرسة فرهنگيان هم لطف همكاران شامل حال ما شده بود و يك «قند شكن» اعلاء نيز هديه كردند كه از همه آنها ممنونم.
در اتوبوس ولوو كنار دست جواني نشسته بودم كه يك كلمه با من حرف نزد و از زنجان تا تهران گوشي واكمن با نوار جازي كه از آن پخش مي‌شد را از گوشش درنياورد. بيچاره گوش جوان! پس از نيم ساعتي خوابيدن، مدّتي به خواندن مقاله‌اي از مجموعه مقالات زهرا بازرگان كه به شكل يك كتاب تحت عنوان «مدرسه‌اي ديگر» توسط انجمن اولياء و مربيان منتشر شده پرداختم. عنوان مقاله « تكليف شب، مسئلة هميشگي دانش‌آموزان و اولياء آنان» بود. خانم دكتر بازرگان مطالب علمي و نتايج پژوهشهاي آموزشي را با نثري زيبا و خوش طنين كه طبعاً دلنشين خواهد بود، مي‌نويسند. در اين مقاله و بقيـّة آثار زهرا بازرگان را هرچند بار بخواني از آن لذّت مي‌بري و بخوانيد نوشته‌هاي اين استاد ارجمند را.
اتوبان زنجان - قزوين كه تمام شد يك مرتبه ياد آقاي احمدي افتادم. ظاهراً اشتغالات روزمرة زياد، من از ياد ايشان بوده است و از ما يادي نمي‌كنند! ساعت 5 بعدازظهر بود و 2ساعت از شروع سفر مي گذشت. شماره تلفن دفتر ارزشيابي تحصيلي و تربيتي را گرفتم ،پس از چند بار زنگ خوردن آقاي امان الله گوشي را برداشت و احوالپرسي كرديم و گفت خبرت را از تبريز داريم. گفتم آن مربوط به هفته پيش است و الان در راه بازگشت از زنجان و حوالي قزوين هستم كه گفت خيلي مواظب باش ؟
آقاي احمدي نبود با تلفن همراهش تماس گرفتم كه فوري جواب داد. احوالپرسي كرديم و گفت كه پيامت را در مورد جلسه با آقاي نارهي در سازمان آموزش و پرورش آذربايجان شرقي در وبلاگ ديدم! گفتم كه آن مربوط به 8 روز پيش است و الان از زنجان بر مي گردم . گفت آقاي تلخابي را ديدي؟ گفتم:بله،اتفاقا پيشنهادات جالبي داشت و به نظر ميرسد سوابق پژوهشي داشته باشد كه ايشان هم تائيد كردند. آقاي احمدي در ادامه گفتند كه باآقاي زرافشان مدير كل دفتر تاليف ،صحبت هايي در خصوص اجراي آزمايشي طرح ارزشيابي توصيفي در سال تحصيلي آينده داشته اند و ايشان نظرات مساعدي داشتند و قرار شده است كه براي هماهنگي با كارشناسان آموزش ابتدائي دفتر تاليف،جلساتي برگزار شود .در خصوص همايش ارزشيابي تحصيلي هم صحبت شد و قرار شد كه مقاله اي درباره طرح ارزيابي توصيفي تهيه كرده و براي بررسي در دبيرخانه همايش ارسال نمايم.